BİYOLOJİK ETKENLER:  Herhangi bir enfeksiyona, allerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dahil mikroorganizmalar,hücre kültürleri ve insan parazitlerine denir.

MİKROORGANİZMA: Genetik materyali replikasyon veya aktarma yeteneğinde olan hücresel veya hücresel yapıda olmayan mikrobiyolojik varlıklar.

HÜCRE KÜLTÜRÜ: Çok hücreli organizmalardan türetilmiş hücrelerin in-vitro olarak geliştirilmesine denir.

PATOJENİTE: Etkenin konakçının vücudundaki dokularda oluşturabildiği hasarın, tahribatın Şiddetidir.

VİRÜLANS: Patojen organizmanın hastalık oluşturabilme yeteneğidir. Etkenin insanda oluşturacağı hastalığın şiddetidir.

ENFEKTİVİTE: Etkenin sağlam kişiye  (Konakçıya) ulaşabilme ve dokulara yerleşip üreyebilme özelliğidir.

ENFEKSİYON HASTALIĞI: Etkenin vücuda girip, üreyip hastalık belirtileri vermesine enfeksiyon hastalığı denir.

Örneğin:

• Kuduz; Enfektivitesi DÜŞÜK, Patojenitesi YÜKSEK, Virülansı YÜKSEK
• Poliomyelit; Enfektivitesi YÜKSEK, Patojenitesi  DÜŞÜK, Virülansı ORTA DÜZEYDE dir.

Biyolojik Etkenler enfeksiyon risk düzeyine göre 4 risk grubuna ayrılır:

GRUP 1 BİYOLOJİK ETKENLER: İnsanda hastalığa yol açma ihtimali bulunmayan biyolojik etkenlerdir (örneğin Canlı aşılar)

GRUP 2 BİYOLOJİK ETKENLER:  İnsanda hastalığa neden olabilen, çalışanlara zarar verebilecek, ancak topluma yayılma olasılığı olmayan genellikle etkili korunma veya tedavi imkanı bulunan biyolojik etkenlerdir.  (Örneğin Kızamık, kabakulak, Hepatit A, Gonore, E-coli, Varicella Zoster gibi)

GRUP 3 BİYOLOJİK ETKENLER: İnanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski bulunabilen ancak genellikle etkili korunma veya tedavi imkanı olan biyolojik etkenlerdir. (Örneğin,  Brucella Abortus, Brucella melitensisi, Brucella canis, Salmonella typhi, tbc, lepra, antrax, Hepatitis B, Hepatitis C, Hepatitis D, Ekinokok, Şark Çıbanı gibi)

GRUP 4 BİYOLOJİK ETKENLER: İnsanda ağır hastalıklara neden olan, çalışanlar için ciddi tehlike oluşturan, topluma yayılma riski yüksek olan ancak etkili korunma ve tedavi yöntemi  BULUNMAYAN biyolojik etkenlerdir. (örneğin, Variola virüs, Kırım Kongo Kanamalı Ateşi, Ebola virüsü, Equine morbillivirus)

BİYOLOJİK TEHLİKE İŞARETİ, SARI ZEMİN ÜZERİNDE  SİYAH SEMBOLDÜR.

• Biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan herhangi bir çalışmada, çalışanın maruziyetinin türü,düzeyi ve süresi belirlenir.
• Birden fazla grupta yer alan biyolojik etkenlere maruziyetin söz konusu olduğu işlerde risk değerlendirmesi, zararlı biyolojik etkenlerin tümünün oluşturduğu tehlike dikkate alınarak yapılır.
• Risk değerlendirmesi, çalışanın biyolojik etkenlere maruziyet koşullarını etkileyebilecek herhangi bir değişiklik olduğunda yenilenir.

İKAME: İşveren, yapılan işin özelliğine göre zararlı biyolojik etkenleri kullanmaktan kaçınır ve çalışanların sağlığı için tehlikeli olmayan veya daha az tehlikeli olanlar ile yer değiştirmesine İKAME denir. İŞVERENİN bu konuda bir çok sorumluluğu vardır.

• Yapılan risk değerlendirmesi sonucunda, risk olduğu ortaya çıkarsa, işveren, çalışanların maruziyetini önler.
• Önleme Teknik olarak mümkün değilse; Çalışan sayısı mümkün olan en az sayıya indirilir. Çalışma prosesleri ve teknik kontrol önlemleri alınır, Öncelikle toplu koruma önlemleri alınır. Kişisel koruma yöntemleri uygulanır ve Hijyen önlemleri alınır.
• Biyolojik risk işareti ve diğer uyarı işaretleri kullanılır.
• Biyolojik etken kazalarının önlenmesine yönelik plan vardır.
• Biyolojik etkenlerin muhafaza edildikleri ortam dışında bulunup bulunmadığının belirlenmesi için ölçümler yapılır,
• Atıkların, güvenli bir biçimde toplanması, depolanması ve işyerinden uzaklaştırılması konusuna dikkat edilir.
• Biyolojik etkenlerin işyeri içinde güvenli bir şekilde kullanılması ve taşınması için gerekli düzenlemeler yapılır.

Risk Değerlendirmesi sonuçları, Risk bulunduğunu ortaya koyuyorsa, Bakanlıkça istenmesi halinde, işveren aşağıdaki bilgileri Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne verir.

1. Risk Değerlendirmesinin sonuçları
2. Biyolojik etkenlere maruz kalınan işler
3. Maruz kalan çalışan sayısı
4. İş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi ve diğer sağlık personelinin adı,soyadı,unvanı ve bu konudaki yeterliliği
5. Alınan koruyucu ve önleyici tedbirler
6. Çalışanların, grup 3 veya Grup 4 te biyolojik etkenlere ait fiziksel korumalarının ortadan kalkması sonucu oluşacak maruziyetten korunması için yapılan acil eylem planı

• İşverenler, bu bilgileri istemeleri halinde Çalışanlara ve/veya çalışan temsilcilerine verir.
• İşveren, Biyolojik etkenin ortama yayılmasına ve insanda ciddi enfeksiyona veya hastalığa sebep olabilecek herhangi bir kaza veya olayı DERHAL , ÇSGB na ve Sağlık Bakanlığına BİLDİRİR.
• İşletmenin faaliyeti sona erdiğinde, biyolojik etkene maruz kalan çalışanların listesi ile tüm tıbbi kayıtlar Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne verilir.

İŞVEREN;

• Çalışanların, biyolojik etkenlerin bulaşma riskinin olduğu çalışma alanlarında yiyip içmeleri engellenir.
• Çalışanlara uygun koruyucu giysi veya özel giysi sağlanır.
• Çalışanlara, göz yıkama sıvıları ve/veya cilt antiseptikleri de dahil, uygun ve yeterli temizlik malzemeleri bulunan yıkanma ve tuvalet imkanları sağlanır.
• Gerekli koruyucu donanım ve ekipman, belirlenmiş bir yerde uygun olarak muhafaza edilir.
• Mümkünse kullanımdan önce kontrol edilip temizlenir, bozuksa tamir edilir veya değiştirilir.
• Her kullanımdan sonra kontrol edilip temizlenir.
• İnsan ve hayvan kaynaklı numunelerin alınması, işlem yapılması ve incelenmesi yöntemleri belirlenir.

Biyolojik etkenlerle kirlenmiş olabilecek iş giysileri ve koruyucu ekipman, çalışma alanından ayrılmadan önce çıkarılır ve diğer giysilerden ayrı bir yerde muhafaza edilir. İşverence kirlenmiş bu giysilerin  ve koruyucu ekipmanın dekontaminasyonu ve temizliği sağlanır, gerektiğinde imha edilir.

!!! Alınan önlemlerin maliyeti çalışanlara YANSITILAMAZ.

İşveren, işyerinde çalışanları  ve/veya çalışan temsilcilerinin uygun ve yeterli eğitim almalarını sağlar ve özellikle aşağıda belirtilen konularda gerekli bilgi ve talimatları verir:

1. Olası sağlık riskleri
2. Maruziyeti önlemek için alınacak önlemler
3. Hijyen gerekleri
4. Koruyucu donanım ve giysilerin kullanımı ve giyilmesi
5. Herhangi bir olay anında ve/veya olayların önlenmesinde çalışanlarca yapılması gereken adımlar
6. Eğitim biyolojik etkenlerle teması içeren çalışmalara başlamadan önce verilir.
7. Değişen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak eğitim yenilenir.
8. Gerektiğinde eğitim periyodik olarak tekrarlanır.

İşveren; Biyolojik etkenlerle çalışma sırasında oluşan ciddi bir kaza veya olay durumunda veya grup 4 Biyolojik etkenlerle yapılan çalışmalarda, işyerinde asgari takip edilecek prosedürleri içeren yazılı talimatları sağlar ve mümkün olduğu yerlerde uyarıları görünür şekilde asar.

Çalışanlar, Biyolojik etkenlerin kullanımı sırasında meydana gelen herhangi bir kaza veya olayı, iş güvenliği uzmanı, işyeri hekimi veya işveren vekiline derhal bildiri.

İşverenler, Biyolojik etkenlerin ortama yayılmasından doğan ve insanda ciddi enfeksiyona ve/veya hastalığa neden olabilecek kaza veya olayı, çalışanlara ve/veya çalışan temsilcilerine derhal bildiri.

İşverenler, kazanın sebeplerini ve durumu düzeltmek için alınan önlemleri de en kısa zamanda çalışanlara ve/veya çalışan temsilcilerine bildirir.

İşverenler, aşağıdaki kayıtları uygun bir şekilde tutar.

1. Grup 3 ve/veya grup 4 biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların listesini,
2. Yapılan işin türünü,
3. Mümkünse hangi biyolojik etkene maruz kaldıklarını
4. Maruziyetler, kazalar ve olaylarla ilgili kayıtları

Biyolojik etkenlere maruz kalan çalışanların listesi ve kayıtlar, maruziyet sona erdikten sonra en az onbeş yıl saklanır.

Her çalışan kişisel olarak kendisini ilgilendiren bilgilere ulaşma hakkına sahiptir.

Çalışanların ve/veya çalışan temsilcilerinin, çalıştıkları konu ile ilgili ortak bilgilere ulaşabilmeleri sağlanır.

İşyeri hekimi, iş güvenliği uzmanı veya bu konuyla ilgili diğer sorumlu kişilerin bu listeye ulaşabilmeleri sağlanır.

SINIFLANDIRILMIŞ BİYOLOJİK ETKENLER LİSTESİ

A: Olası alerjik etkileri olan

D: Bu biyolojik etkene maruz kalan çalışanların listesinin bilinen son maruziyetten sonra 15 yıl daha fazla saklanması gerekir

T: Toksin üretimi olan

V: Etkili aşısı bulunan

Aşağıda belirtilen enfeksiyonlara neden olabilecek biyolojik etkenlere maruziyet söz konusu olduğunda, bu liste bilinen son maruziyetten sonra en az KIRK YIL boyunca saklanır.

1. Kalıcı veya gizli enfeksiyona neden olduğu bilinen biyolojik etkenlere maruziyet
2. Eldeki bilgi ve verilere göre, seneler sonra hastalığın ortaya çıkmasına kadar teşhis edilemeyen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet
3. Hastalığın gelişmesinden önce uzun kuluçka dönemi olan enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet.
4. Tedaviye rağmen uzun süreler boyunca tekrarlayan hastalıklarla sonuçlanan biyolojik etkenlere maruziyet
5. Uzun süreli ciddi hasar bırakabilen enfeksiyonlara sebep olan biyolojik etkenlere maruziyet.

İşverenler, Grup 2, Grup 3 ve Grup 4 Biyolojik etkenlerin ilk kez kullanımında Çalışma ve İş Kurumu İl Müdürlüğüne ön bildirimde bulunur. Bu bildirim işin başlamasından en az otuz gün önce yapılır.

İşveren, çalışanların çalışmalara başlamadan önce ve işin devamı süresince düzenli aralıklarla sağlık gözetimine tabi tutulmalarını sağlar.

Sağlık gözetim kayıtları maruziyetin son bulmasından sonra 15 yıl süre ile saklanır.

Biyolojik etkenlere mesleki maruziyet sonucu meydana gelen her hastalık veya ölüm vakaları BAKANLIĞA bildirilir.

Aşağıdaki hususlar, koruyucu aşılamanın uygulanmasında hesaba katılacaktır.

1. 1. Biyolojik etkenlere maruz kalanlar, etkene karşı etkili bir aşı varsa aşılanacaktır.

1. 1. Aşılama,ilgili mevzuat ve uygulamalara uygun yürütülecektir. Çalışanlar, aşılamanın ve aşılanmamanın sakıncaları ve yararları hakkında bilgilendirilecektir.

1. 1. Aşılama bedeli çalışana yüklenmeyecektir.

1. İstendiğinde yetkililere gösterilmek üzere, ilgili her çalışan için bir aşılama belgesi düzenlenecektir.

• biyolojik etken
• biyolojik risk
• biyolojik tehlike
• Dr. Abdullah İnan
• iş sağlığı
• iş sağlığı ve güvenliği
• mayıs 2019