Çalışma hayatındaki etkilenmeye bağlı olarak gelişen kas-iskelet sistemi hastalığı konusunu ilk kez 17.yy. da Bernardino Ramazzini işaret etmiştir. Hizmet sektöründeki gelişmeler, büro türü çalışmalar ve özellikle de bilgisayarların günlük yaşamda yaygın şekilde kullanılmaya başlaması sonucunda önceleri çok üzerinde durulmayan mesleksel kas ve iskelet hastalıkları giderek daha fazla dikkat çekmeye başlamıştır.
Mesleki hastalıklar sınıflamasında, (5 grup idi) 5. Ci grup E grubu; Fiziksel Etkenlerle oluşan meslek hastalıkları olarak sınıflanmıştı. 7 alt grubu vardır:
- E1- İyonlayıcı ışınlarla olan hastalıklar
- E2- Enfraruj ışınları ile katarakt
- E3- Gürültü sonucu işitme kaybı
- E4- Hava basıncındaki değişimlerle olan hastalıklar
- E5- Titreşim sonucu kemik-eklem arızaları
- a – Sürekli lokal baskı sonucu artiküler bursaların hastalıkları
- b- Aşırı yüklenme sonucu tendon kılıfı ve periost hastalıkları
- c- Maden ocağı ve benzeri yerlerde meniskus zararları
- d- Fazla zorlanma sonucu vertebra prosessusları yırtılması
- e- Sürekli lokal baskı sonucu sinir felçleri
- f- Kas krampları
- E7- Madenci nistagmusu
Hava basıncındaki değişimlere bağlı hastalık olarak havacılık sektöründe ve dalgıçlarda görülen kemik nekrozları ve şekil bozuklukları
Titreşim sonucu ortaya çıkan hastalıklar olarak da titreşimli cihaz kullananlarda görülen el-parmak ve dirsek rahatsızlıkları ile titreşimli zeminde çalışanlardaki bel ve sırt sorunları vardır
İş aktiviteleri sırasında Fiziksel ve psikososyal risklere maruz kalmaya bağlı olarak gelişen ağrı, hareket kısıtlanması ve sakatlanmalarla seyredebilen kas iskelet hastalıkları çalışanların yaygın sağlık sorunudur.
MESLEKİ KAS İSKELET HASTALIKLARININ ÖZELLİKLERİ
İşe bağlı hastalıklar, sakatlanma, iş günü kaybı ve hastalığa bağlı erken emekliliklerin nedenleri arasında ilk sırayı alır. Nedenleri ve etkileri multifaktöriyeldir. İş günü kaybı ve sigorta tazminatları nedeniyle maliyeti en yüksek hastalıklar arasında yer alırlar. Korunmak büyük ölçüde mümkündür. Bel ağrısı çok sık görülmektedir. Bu hastalıkların meydana gelmesi bakımından en önemli iki faktör tekrarlayan hareketler ve zorlanmalar ile birikimli travmalardır.
Klinik olarak üç evreye ayrılmaktadır.
- Erken Evre: Çalışırken hasta olan yerde ağrı ve yorulma olur. Dinlenince geçer. Performansı etkilemez
- Orta Evre: Ağrı ve yorulma işin başlangıcında hemen ortaya çıkar, gece boyu sürer. Tekrarlayan işlerde performans azalması olur.
- İleri evre: Ağrı dinlenmekle geçmez, uykuya engel olabilir. Performans azalması belirgindir.
Sık Görülen Mesleki Kas İskelet Hastalıkları
Öncelikle Beli, boynu ve üst ekstremiteleri (elleri, dirsekleri ve omuzları) etkiler. En sıklıkla bel ve el tutulur.
- Omuz- boyun hastalıkları: Rotator cuff hastalığı, biseps tendiniti, servikal spondilozis, omuz-akroklavikular eklem osteoartriti, servikal radikulopati, torasik outlet sendromu, servikobrakial ağrı sendromu vb.
- Üst Ekstremite hastalıkları : El-kol titreşimine bağlı hastalık, kol, dirsek ve bilekte tendinit, sinir sıkışmasına bağlı tablolar, karpal tünel sendromu vb.
- Bel ve alt ekstremite hastalıkları: Bel ağrısı, disk hernisi vb.
İş İle İlgili Risk Etkenleri:
- Fiziksel ve Ergonomik Etkenler
- Psikososyal etkenler
- Kişisel etkenler
- Boyun ağrısı
- Sırt bölgesi ağrıları
- Bel ağrısı
Mesleki Kas İskelet Hastalıkları, Bir kez etkilenme sonucu değil, tekrarlanan travma sonucu olarak yavaş yavaş gelişir. Aşırı kass ve tendon gerilmesi ani yaralanmalara neden olabilir. Üç tür yaralanma meydana gelebilir.
- Kas yaralanması
- Tendon yaralanması
- Sinir yaralanması
BİRİKİMLİ TRAVMA HASTALIKLARI İLE İŞ İLİŞKİSİ
Karpal Tünel Sendromu; Bileğin tekrarlanan fleksiyon, ekstansiyon, rotasyon, radial veya ulnar deviasyon hareketleri, avuç içiyle bastırma, sıkma hereketleri sonucu ; Taşlama, zımparalama, cilalama, montaj, müzik aletleri çalma, cerrahi, paketleme, temizlik işleri, yer döşeme, tuğla kesim, çekiç kullanma, el yıkama veya ovma işlerinde ortaya çıkar
Epikondilit, Tenisçi Dirseği: Bileğin ön kol pronasyonuyla birlikte güçlü, sarsıntı pronasyon, ekstansiyon, atma hareketleri sonucu oluşur. Tenis, bovling oynama, çekiç , tornavida kullanma, küçük parça montajı, et kesme, müzik aletleri çalma işlerinde ortaya çıkar.
Boyun Gerilmesi Sendromu; Boyun, omuzlar, kolların uzun süreli statik pozisyonu, ellerde veya omuzda uzun süre yük taşıma sonucu olur. Yük taşıma, montaj ve paketleme işlerinde ortaya çıkar
Pronator Teres Sendromu: Önkolun, bilek fleksiyonu ile birlikte hızlı, kuvvetli pronasyonu sonucu olur. Lehimleme, cilalama, taşlama, parlatma ve kumlama işlerinde ortaya çıkar
Radiyal Tünel Sendromu: Önkolun pronasyon veya supinasyonu ile birlikte tekrarlanan bilek fileksiyonunda ortaya çıkar. El aletleri kullananlarda olur
Omuz tendiniti, Rotator Kılıf Sendromu: Kollar açık, bilekler fleksiyonda ve sürekli omuzun üzerinde olacak şekilde yük taşıma , fırlatma hareketlerinde olur. Zımbalama, tavan montajı, tavan kaynağı, tavan boyama, oto tamiri, paketleme, depolama, inşaat, postacılık işlerinde ortaya çıkar.
Dirsek Tendiniti; Dirseğin güçlü fleksiyon ve ekstensiyonu , güçlü ulnar deviasyon hareketlerinde ortaya çıkar. Zımbalama, montaj, kablolama, paketleme, pense kullanma işlerinde ortaya çıkabilir.
Tetikçi Parmağı; Tekrarlanan parmak fleksiyonu, daha proksimal falankslar düz kalırken distal falanksın sürekli kullanılması sonucu ortaya çıkar. El aletleri kullanırken elle yapılamayan işlerin sürekli işaret parmağıyla yapılması işlerinde olur.
Ulnar Sinir Basısı, Guyon Tüneli Sendromu: Dirseğin sürekli fleksiyon ve ekstensiyonu, hipotenar baskı, ulnar olukta baskı oluşturan sürekli bilek fleksiyonu hareketiyle ortaya çıkar. Müzik aletleri çalma, marangozluk, tuğla örme, çekiç kullanma sonucu oluşur.
Beyaz Parmak Sendromu, Raynaud Sendromu: titreşimli El aletleri kullanma ile ortaya çıkar. Zinzir testere, havalı çekiç, titreşimli aletler, kumlama, püskürtme, özellikle soğuk ortam da olur.
KARPAL TÜNEL SENDROMU: El Bileğinin Median Nöropatisidir. Birikimsel travma sendromlarının en başta gelenidir.
- Bileğe uzun süre aşırı güç uygulanması
- Bileğin uzun süre zorlayıcı pozisyonda kalması
- Uzun süreli, aşırı miktarda tekrarlanan hareketler
- El kol titreşimi ve/veya soğuk maruziyeti
- Karpal tünele doğrudan basınç uygulanması
TENİSÇİ DİRSEĞİ: Dirsek ve omuz eklemlerindeki tendonların kılıfı yoktur. Dirsek epikondillerine yapışan ekstansör kaslar el ve bilek hareketlerini kontrol eder. Gerilme veya zorlanmalarında tendon irritasyonu ve bilekten önkola doğru yayılan ağrı olur. Tetikleyen hareketler, vurma, fırlatma, önkolun tekrarlanan pronasyon ve supinasyonu, bileğin zorlu ekstensiyon hareketlerididr. Tenis, bovling oynama, fırlatma, dövme aktivitelerinin sonucudur. Semptomlar daha çok dirseğin dış kenarındadır. Dirsek iç yüzündeki tendon bağlanma yerlerinin veya parmak fleksörlerinin etkilenmesi ise mediyal epikondilite neden (Golfçü dirseği)
KORUNMA : Endüstride farklı iş kollarında çalışanlarda ve bilgisayar kullananlarda yapılan araştırmalarda ergonomi eğitimi ve iyileştirmelerin Mesleki Kas İskelet Hastalıklarının sıklık ve maliyetini azaltmada, iş verimliliğini, memnuniyetini, yaşam kalitesini ve yatırımın geri dönüşünü artırmada etkili olduğu gösterilmiştir. Bu hastalıklarla ilgili Mevzuat aşağıda sıralanmıştır;
- Risk değerlendirmesi yönetmeliği
- Ekranlı araçlarla çalışma yönetmeliği
- Çalışanların sağlık eğitimleri ile ilgili yönetmelik
- Tehlikeli, çok tehlikeli sınıfta çalıştırılacakların mesleki eğitimlerine ilişkin yönetmelik
- Elle taşıma işleri yönetmeliği
İş Yerinde Kas İskelet Hastalıkları için Risk Etkenlerinin değerlendirilmesi;
- İş istasyonunda kullanılan ekipmanın çalışana uygunluğu
- Çalışma sırasındaki vücut pozisyonları
- Tekrarlamalı aktivitelerin sıklığı ve süresi
- Alışılmadık aktiviteler
- Titreşim, ısıtma ve havalandırma gibi çevre etkenleri
Ergonomi Eğitimi. Çalışanların ve ergonomi ekibinin eğitiminin amacı uygun ve güvenli iş davranışları geliştirmek ve ergonomi bilinci oluşturmaktır.
Eğitimin Kapsamı:
- Kas iskelet hastalıkları, risk etkenleri, erken tanı ve tedavi
- Korunma ve ergonomi
- Doğru vücut mekaniklerinin kullanımı
- Ergonomik riskler ve çözümleri
- Egzersizler ve fiziksel aktivite
- Sağlıklı yaşam biçimi geliştirme
Ergonomik iyileştirmeler
- İş istasyonu, ekipman ve çalışma koşullarının çalışana uygun hale getirilmesi
- İş modifikasyonu: iş planlaması, iş organizasyonu, molalar gibi yönetimsel kontroller.