MAKİNE KORUYUCULAR;
Makine koruyucusu, adından anlaşıldığının tersine makineyi korumak için kullanılan aparatlar değil, insanı makinenin tehlikelerinden korumak için kullanılan aparatları kastetmektedir. Yani makine koruyucularının amacı makineyi değil çalışanı korumaktır. İşyerlerinde makinelerin hareketli bölümleri iş kazalarına yol açmakta ve tehlike kaynağı olmaktadır. Makinelerin hareketki kısımlarının makine koruyucuları kullanılarak koruma altına alınması başta makine operatörleri olmak üzere tüm çalışanlara güvenli bir ortam yaratacaktır.
Makine koruyucularının kullanılması belli bir güvenlik hiyerarşisinin belli bir basamağında gerçekleşir. Eğer makine kaynaklı bir tehlike kaynağında ortadan kaldırılamıyor veya risk düzeyi kabul edilebilir bir seviyeye çekilemiyorsa makine koruyucusu kullanmak kaçınılmazdır.
En Etkili Yöntem, ortadan kaldırmak veya azaltmak
Daha sonra Mühendislik önlemleri yani makine koruyucular kullanılmalı
Akabinde Uyarıcı Sistemler
Yönetimsel önlemler
ve en az etkili olarak ta KKD (Kişisel koruyucu donanımlar) kullanılabilir.
Yaklaşık 10 Milyon çalışana dair verileri kapsayan SGK verilerine göre 2010 yılında 62 bin 903 iş kazası yaşandı, 533 meslek hastalığı tespit edildi. İş kazalarının 1444 ‘ü ölümle sonuçlandı. İş kazalarının sebepleri aşağıda belirtilmiştir.
İş Kazalarının Sebeplerine göre dağılımı;
%37,1 Taşıt Kazaları
%12,1 Makinelerin sebep olduğu kazalar
%19 Düşen cisimlerin çarpıp devrilmesi
%14.9 Kişilerin Düşmesi
%4 Cisimlerin sıkıştırması, kesmesi, batması, ezmesi
%13.42 Diğer Sebepler
MAKİNE KAYNAKLI KAZA NEDENLERİ; Çalışanları makinelerden kaynaklanabilecek tehkilere karşı koruyabilmek için öncelikle tehlike yaratan/ yaratabilecek olan noktaların tespitinin yapılması olacaktır. Çalışanlar, makinelerle çalıyırken makinelere dokunma, makine ile içindeki veya üzerindeki bir malzeme veya sabir bir yapı arasına sıkışma, makinenin hareket halindeki parça veya kısımlarına çarpma veya sarılma, makidene sıçrayan malzemenin çarpması gibi nedenlerle kazaya maruz kalabilirler. Burada bahsedilen tehlikeler mekanik kaynaklı olmasına rağmen bunların dışında hemen dikkat çekmeyebilen elektrik (statik elektrik dahil), ışın yayılması, sıcaklık, toz ve duman, gürültü ve titreşim, kimyasal maddeler, yanıcı ve parlayıcı ve patlayıcı maddeler gibi mekanik olmayan kaza nedenleri de mevcuttur. Çok çeşitli makine söz konusu olsa bile tehlikeli hareketler neredeyse aynıdır. Her mekanik hareket farklı derecelerde de olsa potansiyel olarak tehlike arz etmektedir.
Prensip olarak makineler incelendiğinde ise makinelerin operasyon noktaları (delen, ezen, kesen gibi işlem yapan kısımlar), Transmisyon (güç iletimi) düzenleri (kayışlar, kasnaklar, zincirler ve dişliler gibi) ve makine çalışırken hareket halinde olan diğer hareketli düzenekler insanlara zarar verebilme potansiyeline sahiptir. Makinenin yapısı itibariyle bazı makine parçalarının çalışma yapıları tehlike barındırmaktadır. Makinenni dönen kısımları, sağa ve sola ileri ve geri giden bölümleri, hareketi veya malzemeyi nakleden aparatları çalışmaları sırasında insana zarar verme potansiyeli taşımaktadır. Bir dikkatsizlik anında ya da istem dışı bir şekilde bu parçaların çalıştığı sırada temas edilmesi çoğunluğu uzuv kaybı bir kısmı ise ölüm ile sonuçlanan iş kazalarını doğurmaktadır.
MAKİNE KORUYUCULARININ ÖZELLİKLERİ VE ÇEŞİTLERİ,
Makine koruyucu planlarken uyulması gerekli temel ilkeler mevcuttur ve bu ilkelere uyulmadan tam anlamıyla iyi bir koruyucu tasarlamış olma mümkün değildir. Bunun nedeni de koruyucu tasarlarken hem koruma görevi yerine getirmesi hem de makineden beklenen işlevi aksatmaması konularına dikkat edilmemesidir ya da bu iki konuyu bir arada ele almamaktır.
Koruyucu tasarımında yukarıda açıklanan bakış açısı ele alındığında uyulması gereken bazı noktalar aşağıdaki gibi olabilmektedir;
⦁ Tasarlanan koruyucu, işlem noktasına (tehlikeli noktalara) masine ile çalışan veya diğer bir kişinin ulaşmasını engellemelidir
⦁ Koruyucu makineden çıkartıldığı zaman makine çalışmamalıdır
⦁ Uzun ömürlü maddeden yapılmalı ve dayanıklı olmalıdır
⦁ Çalışanlar koruyucuları kolayca çıkaramamalıdır ancak bakım, onarım tarzı işler yapılacağı zaman kolayca açılabilmelidir.
⦁ Makineden herhangi bir parça fırlamasını önlemelidir.
⦁ Mevcut tehlike kaynağını kontrol altına almaya yararken kendisi yeni bir tehlike kaynağı olmamalıdır.
⦁ Çalışanı geciktirmemeli, işini zorlaştırmamalı ve işin yapılmasını engellememelidir
⦁ Mümkünse makinenin bakımının yapılacağı zamanlarda koruyucunun çıkmamasına özen gösterilerek tasarım yapılmalıdır
⦁ Ayrıca bakım gerektirmemelidir
Makine koruyucularının yapısal özellikleri ele alındığında tasarımında uzun süreli ergonomik çalışmaların rolü büyüktür. Tasarım ölçüleri, bu çalışmalar sonucunda ortaya çıkmış, birçoğu da standart ve mevzuatlarda yerini almıştır. Örnek olarak değerlendirecek olursak bir koruma bariyerinin tasarımında 2 parametre söz konusudur. Bunlardan birincisi izin verilen aralık olup, geometriye bağlı olarak 9 mm lik aralık bir parmağın tamamen girmesini, 6 mm aralık ise parmak ucunun girmesini sağlar. Burada koruyucu açıklığıyla beraber dikkate alınması gerekli ikinci bir değişken ise koruyucunun operasyon noktasına (tehlikeli bölgeye) uzaklığıdır.
Çok çeşitleri olmakla birlikte, Genel Olarak Makine koruyucuları
- Sabit Koruyucular
- Kilitlemeli koruyucular
- Ayarlanabilir Koruyucular
- Otomatik koruyucular
- Durdurma Sistemleri diye guruplanır.
Bilgiler Çalışma Bakanlığı Kaynaklarından alınmıştır.