Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması görevi, 1945 yılında kurulan Çalışma Bakanlığı bünyesinde kurulan İşçi Sağlığı Daire Başkanlığına verilmiştir. Genel olarak iş hayatını denetleme yetkisi devlete aittir.
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığının İSG konusundaki denetimden sorumlu birimi İş Teftiş Kuruludur.
İSG konusunda hizmet veren İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü ve İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Merkezi (İSGÜM) ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi (ÇASGEM) bulunmaktadır.
İLO rakamlarına göre ölümlü iş kazası oranlarında en fazla orana sahip ülke Türkiye ile Hindistan ve Rusya dır.
M.Ö. 4000 ve sonrası taş ocakları, demir, kurşun ve diğer madenler boya-pigment maddeleri
M.Ö. 50- Mısır- altın madenleri
Hipokrat-M.Ö. 460- 370. Kurşun zehirlenmesi
Platon (Eflatun)- M.Ö. 428- 348. Zanaatkarların çalışma koşullarından kaynaklanan sorunları
Aristo- M.Ö. 384-322 Gladyatör Diyeti
Heradot- İşçilere yeterli besin verilmesi
Galen- M.S. 2.yüzyıl. Hastalıklarda çevre faktörü (Miasma Teorisi)
Agricola ( 1494-1555) –Radon gazı ve akciğer kanseri ilişkisini, tozlu ortam ve pnömokonyoz ilişkisini anlamlandırmış ve “madenci hastalığı” adını vermiş. Ayrıca korunmaya yönelik tavsiyelerde (ağız- burun- mendil) bulunmuştur.
Paracelsus (1493-1541) “Altın-gümüş gibi kıymetli madenleri elde etmenin bedeli” Bütün maddeler zehirdir. Zehir olmayan hiçbir madde yoktur. Uygun doz, zehir ve ilaç arasındaki farkı yaratır.
Bernardino Ramazzini (1633-1713); Hastalara mesleğini sorunuz, ayrıntılı çalışma öyküsü alınız, iş- hastalık ilişkisi kurunuz
Sir Pecival Pott (1776) Baca temizleyicilerinin testis kanseri tarifini yapan
Edwin chadwick ; Çalışanların çevre sağlığı koşulları 1842
Türkiyede;
1829- Ereğli de kömür madeni bulunuşu
1867 Dilaver Paşa Nizamnamesi
1869 Maadin Nizamnamesi, Çalışma koşulları, yatakhane, çalışma süresi, ücret..
1871 Ameleperver Cemiyeti, Tekstil, gıda, kağıt işkolu işçileri
1895 Osmanlı Amele Yardımlaşma Cemiyeti, tophane işçileri, çalışma koşulları
- İlk Sendika 1946 yılında Fransa da
- İş Müfettişliği 1847 İngiltere
- İşe girişte doktor raporu, en küçük çalışma yaşı 10 yaş 1833 İngiltere
- 1926 Borçlar Kanunu
- 1930 Umumi Hıfzıssıhha Kanunu
Dünyada ilk toplu iş sözleşmesinin 1767 yılında Kütahya da imzalandığı tespit edilmiştir.
İLO nun ilkeleri; İLO nun kuruluşu; 1919, İlkeleri;
- İnsan haklarına saygı
- İnsanca çalışma koşulları
- Ekonomik güvence
İLO nun Kabul ettiği ilk sözleşme “çocuk işçilerin çalışma şartları hakkında” olmuştur.
Herhangi bir Ülkenin, emeğin insani koşullarını benimsememesi, kendi ülkelerindeki durumu iyileştirme isteğinde olan diğer ülkeler için bir engel teşkil eder (İLO anayasası)
- Çalışma yaşamında standartlar, temel ilke ve haklar geliştirmek ve gerçekleştirmek
- Kadın ve erkeklerin insana yakışır işlere sahip olabilmeleri için daha fazla fırsat yaratmak
- Sosyal koruma programlarının kapsamını ve etkinliğini artırmak
- Üçlü yapıyı ve sosyal diyaloğu geçlendirmek
- Sözleşmeler- Tavsiye kararları- Teknik yardım- Eğitim ve danışmanlık
Fladelfiya Bildirgesi (1944)
- Emek bir ticari mal değildir
- Sürdürülebilir bir gelişme için ifade ve örgütlenme özgürlüğü esastır
- Dünyanın herhangi bir yerindeki yoksulluk, dünyanın her yerindeki refahı tehdit etmektedir
- Bütün insanlar, ırk, inanç ya da cinsiyet farkı gözetmeksizin özgürlük ve saygınlık, fırsat koşullarında maddi ve manevi gelişimlerini sürdürme hakkına sahiptirler
155 sayılı sözleşme; 1981 yılında kabul edilmiş ve “İş sağlığı ve Güvenliği Sözleşmesi” adını almıştır. Türkiyede kabul tarihi 2004
161 sayılı sözleşme; İş sağlığı Hizmetleri Sözleşmesi İLO da 1985 te kabul edilmiş, Türkiyede ise 2004 yılında kabul edilmiştir.
Çalışma Yaşamında Temel ilke ve Haklar Bildirgesi (1998)
- İşçi ve işverenlerin örgütlenme özgürlüğü ve etkin toplu pazarlık haklarına “iyi niyet çerçevesinde riayet etme, geliştirme ve gerçekleştirme” taahhüdü
- Zorla ve zorunlu çalıştırılmanın ortadan kaldırılması
- Çocuk emeğinin yasaklanması
- Ayrımcılığın yok edilmesi
Dünya Sağlık Örgütü (WHO): 1946 da , New York ta toplanan Uluslararası Sağlık Konferansında Türkiyenin de içinde bulunduğu 61 ülkenin temsilcileri tarafından DSÖ anayasası imzalanarak en az 26 üye ülkenin resmi kabulü ile yürürlüğe girmesi için işlem başlatılmış ve 7 Nisan 1948 de DSÖ Anayasası Yürürlüğü girmiştir. 7 Nisan Her yıl Dünya Sağlık Günü olarak kutlanmaktadır.
Avrupa Sosyal Şartı; 1961 yılında Torino da imzalanmış ve 1965 tarihinde yürürlüğe girmiş olup bunun güvence altına aldığı temel haklar içinde İş Sağlığı ve Güvenliği de bulunmaktadır. Türkiye sözleşmeyi 1961 de imzalamış, 1989 da onaylamıştır.
1996 ylında Avrupa Birliği resmi kurumu olarak, Avrupa İş Sağlığı ve Güvenliği Ajansı (EU-OSHA) kurulmuştur. Bu kurum Avrupa çapında iş sağlığı ve güvenliği alanındaki bilgiden sorumludur. Birçok direktif yayınlamıştır. Direktifler üye ülkeleri sonuçları açısından bağlayıcıdır.
İSGGM: İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü
İSGÜM: İş Sağlığı ve Güvenliği Enstitüsü Müdürlüğü
İSG: İş Sağlığı ve Güvenliği: İşyerlerinde, işlerin yürütülmesi sırasında, çeşitli sebeplerden kaynaklanan sağlığa zararlı durumlardan çalışanları korumak ve güvenliklerini sağlamak için yapılan sistemli ve bilimsel çalışmalardır. Meslek hastalıklarını, iş kazalarını ve yaralanmaları önlemek, genel sağlığı korumak, çalışabilir durumda olmayı sürdürebilmek için işveren ve çalışanlar tarafından işyerinde üstlenilen tüm faaliyetleri kapsar. Bu faaliyetler;
- İSG standardı oluşturma ve uygulama
- İSG nin özendirilmesi
- İş kazalarını azaltmak için teşvikler
- İş kazalarını ve meslek hastalıklarını önleme ve nedenlerini araştırma
- Eğitim ve Öğretim, Denetim
- Profesyonel İSG hizmetleri sağlamak
Türkiyede İSG;
Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı:
- İTK: İş Teftiş Kurulu
- İSGGM: İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü
- İSGÜM: İş Sağlığı ve Güvenliği Merkezi
- ÇASGEM: Çalışma ve Sosyal Güvenlik Eğitim ve Araştırma Merkezi
- SGK: Sosyal Güvenlik Kurumu
- Ulusal İş Sağlığı ve Güvenliği Konseyi
Sağlık Bakanlığı
İşveren ve işçi vb. kuruluşlar
TİSK, DİSK, Türk-iş, Hak-iş, Üniversiteler
STK: TTB, TMMOB, THD
Ulusal İSG KONSEYİ nin Başkanlığını Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Müsteşarı yapar.
İSGÜM ün alt birimleri; İş Sağlığı, İş Güvenliği, İş Hijyeni ve İdari Bölüm olarak ayrılır.
Dünyada Meslek hastalıklarının görülme sıklığına göre Türkiye de her yıl en az 60.000 meslek hastalığı tanısı konması beklenirken, tanı konan olgu sayısının 400 ler- 500 ler civarında olması başta yöneticiler olmak üzere konu ile ilgili tüm kesimlerin üzerinde önemle durması gereken bir konudur. Bu durum;
- Çalışanların bilinçsizliğinden
- İşverenlerin bilgisizlik ve ilgisizliğinden
- İlgili mercilerin görevlerini yerine getirmemesinden
- Meslek hastalığı teşhis-tanı sisteminin tam anlamıyla kurulamaması ve işler hale getirilememesinden kaynaklanmaktadır.
İLO kayıtlarına göre, Gelişmekte olan ülkelerde iş kazaları ve meslek hastalıklarının toplam maliyeti; Gayri Safi Milli Hasılanın yaklaşık %4 ü, Gelişmiş ülkelerde ise %1- 3 üdür.
İtalya, Dünya da İSG yi ilk BİLİMSEL inceleyen ülke
En fazla ölümlü iş kazası İNŞAAT SEKTÖRÜ, Madenciliğin ise çalışan sayısına göre en yüksek ölümlü iş kazası oranlarına sahip olduğu İLO verilerine göre görülmektedir.
Sektörel bazda en çok iş kazası METAL, ikinci sırada TEKSTİL, Üçüncü sırada ise İNŞAAT sektörü gelmektedir. Çalışanlara göre oranlandığında ise bu sıra; Maden, Metal ve Makine olarak sıralanmaktadır.
Ölümlü iş kazaları İNŞAAT, NAKLİYAT ve MADEN olarak sıralanmaktadır.
Ölümlü kazalar oranlandığında ise MADEN, İNŞAAT ve NAKLİYAT sektörleri olarak sıralanmaktadır.
(NOT: İstatistiki bilgiler önceki yılların verileridir. Güncel bilgiler oluştuğunda yeniden paylaşım yapılıp özellikle hatırlatılacaktır.)
