Güncel iş yeri sorunlarından biri olan Hasta Bina Sendromu  (HBS) 1970 lerde tanımlanan İç ortam hava kalitesi ile birlikte gündeme gelmiştir.  Günümüz insanları zamanının %90 ını kapalı mekanlarda, bu oranın %70 ini iş, geri kalanın %20 sini ise ev ortamlarında geçirdiği belirtilmektedir. Dolayısıyla iç ortam hava kalitesi en az dış ortam havası kadar önem arzetmektedir.

İnşaat teknolojisindeki  gelişmeler ve yapı malzemesi olarak daha fazla sentetik materyallerin kullanımı binaları daha konforlu ve yalıtımlı hale getirirken diğer yandan kullanılan sentetik malzemeler iç ortam hava kalitesini bozmaktadır. Özellikle kış aylarında yalıtımlı binalar yeterince havalandırılmamakta ve sağlık için tehdit artmaktadır.

Bina içinde, tozlar, uçucu organik bileşikler, formaldehit, poliaromatik hidrokarbonlar, karbon monoksit ve biyolojik aerosoller gibi kirletici maddelerin ortamlardaki konsantrasyonları ile belirlenir. Bina içinde çalışırken görülen bu belirtiler bina dışına çıkınca kendiliğinden ortadan kalkmaktadır.

Bina ile ilgili hastalıklar; Bina içerisindeki kaynağı belirli olan bir kirleticinin yol açtığı hastalıklardır. Örneğin, alerjik alveolit, astım, lejionella ve radon kaynaklı akciğer kanseri gibi.

Yükek veya düşük sıcaklık, aşırı nem, yetersiz hava akımı, kötü koku ve kuru hava gibi olumsuz iç ortam iklimlendirmesinden kaynaklanan rahatsızlıklardır.

Hasta Bina Sendromu (HBS); Nedeni belli olmayan fakat iç ortamda bulunan hava kirleticileri ile oluşan hastalık semptomlarıdır. HBS na neden olan faktörler,

• Kişisel; Yaş (20-30), Cinsiyet, Allerjik ÜSYE ve KOAH
• Mesleki: Haftada 20 saatten fazla video gösterim ünitesinde çalışanlar, altı saatten daha uzun süre bilgisayar kullananlar, fotokopi cihazlarına 5 metreden yakın olanlar
• Sigara Kullanımı
• Çocuklukta çevresel maruziyet; Atopik bireyler
• Mikrobiyolojik faktörler: Biyoaerosolr, allerjenler,mantar sporları, bakteriler, virüsler ve mitelar
• Kimyasal faktörler: Karbondioksit konsantrasyonunun 800 ppm in üzerinde olması ile Hasta bina sendromu semptomlarının görülme sıklığı artmaktadır.

Uçucu Organik Bileşikler; 5 mg/m3 lük konsantrasyonda 20 uçucu organik bileşikten oluşan bir gaz karışımına 2 saat maruz kalan bireylerde göz, burun ve boğazda tahriş yapar

Aynı karışımın 25 mg/m3 lük konsantrasyonuna 4 saat süreyle maruz kalan bireylerde ise solunum yollarında enfeksiyon bulguları rapor edilmiştir.

Fiziksel faktörler: Havalandırma sistemi ve havalandırma oranı

İç ortam sıcaklığı ve bağıl Nem: En uygun sıcaklık 20- 23 derece ve uygun bağıl nem oranı %30-80 olmalı

Dünya Sağlık Örgütü, Hasta Bina Sendromunda görülen semptomları 5 kategori altında listelenmiştir.

• Göz,burun ve boğazda tahriş
• Nörolojik veya genel sağlık semptomları. Baş ağrısı, baş dönmesi, bulantı,kusma, fiziksel ve zihinsel yorgunluk, hafıza kaybı, konsantrasyon eksikliği
• Deride gözlenen tahriş; Deride kızarıklık, ağrı, kaşıntı ve kuruluk
• Nedeni belli olmayan aşırı duyarlılık reaksiyonları; Astım olmayan kişilerde astım benzeri semptomlar, göz ve burun akıntısı
• Koku ve tat bulguları; Koku ve tat duyusunda değişiklikler

Belirtiler çalışanların hepsinde görülmez, ancak yakınmaların görülme sıklığı genel toplumdaki bireylerden daha fazladır. Daha çok yeni binalarda, iyi yalıtımlı binalardakapalı sistem havalandırması olan yerlerdir.

KORUNMA: Yakınmaların bina içine girme ile ilişkisi ortaya konabilir. Bir çok kişide benzer yakınmaların olması grup tanısı koymaya olanak sağlayabilir.

• Bina içinde hava akım hızı, sıcaklık, nem, Karbondioksit, formaldehit, uçucu organik kimyasallar, toz, küf, bakteri araştırılmalıdır.
• İç ortamdaki halı, mobilya ve ofis araçlarından düşük emisyonlu ürünler satın alınıp kullanılmalıdır.
• İklimlendirme, havalandırma koşulları uygun şekilde ayarlanmalı, 10 lt/kişi olacak şekilde hava değişimi yapılmalıdır.
• Halı kaplamadan kaçınılmalı, günlük temizlikte yerlerin yanında raflar, masa üstü vb. de temizlenmeli, temiz /taze hava ile iklimlendirme yapılmalı.
• Temizlik malzemeleri ve çözücüler mümkün olduğunca az kullanılmalı
• Kapalı ortamlarda tütün mamullerinin kullanımı yasaklanmalı
• Yanma sonucunda ortama salınan gazların kontrolü için yemek ısıtma ve pişirme işlemlerinde aspiratör veya havalandırma fanları kullanılmalıdır
• Soba ile ısıtılan ortamlarda, sobaların bağlı olduğu bacalar yılda bir kez temizlenmelidir
• Biyoaerosolların kontrolü için ise ev ve ofis gibi iç ortamlar iyi temizlenmeli ve tozlardan arındırılmalıdır.
• Dijital baskı atölyeleri ve kuru temizleyiciler gibi iç ortam kirleticilerine maruziyetin çok olduğu işyerleri iyi havalandırımalıdır
• Çalışanlara iş ortamına bağlı stresörlerden uzak durulmasını sağlamaya yönelik stresle baş etmeye yönelik eğitimler verilmelidir.
• Hasta Bina Sendromuna bağlı semptomların önlenmesi için Mimarlar, mühendisler (çevre, makine vb) ve sağlık personeli (hekim, hemşire, çevre teknikeri) işbirliği halinde çalışmalıdır.

• bağıl nem
• Dr. Abdullah İnan
• Hasta Bina Sendromu
• havalandırma
• iklimlendirme
• iş güvenliği
• işyeri hekimi