Kanserlerin sebepleri arasında yer alan genetik-immünolojik özellikler yanı sıra çevresel faktörler olarak;

• Sigara
• Organik ve inorganik kimyasallar
• Hava kirliliği
• Radyoaktivite
• Viral enjeksiyonlar
• Diyet ile ilgili faktörler göze çarpmaktadır.

Sigara- tütün kullanımı: Sigaranın kansere yol açabileceği ilk kez 1761 yılında, John Hill adlı araştırmacının, burnuna tütün çekenlerde polip geliştiğini bildirmesi üzerine düşünülmüştür ve akciğer kanseri riskini artırdığı kanıtlanmıştır.

Organik ve inorganik kimyasal maddelere maruziyet: Asbest, polisiklik aromatik hidrokarbonlar, arsenik, nikel, krom bileşikleri, 2-klor metileter, klorometileter, hardal gazi, radon, toryum, pestisitler ve vinil klorürü sayabiliriz.  Bu tip kimyasal maddeler ile temasın fazla olduğu mesleklerde çalışanlarda bronş kanseri riskinin yüksek olduğu bildirilmiştir.

Mesleksel Kanserler- Epidemiyolojik özellikler

• İyi bilinen mesleki bir kanserojene maruziyet öyküsü vardır
• Etkenle temas öyküsü erken başlayanlarda ve daha genç yaşlarda görülürler
• Aynı etkene maruz kalan birden çok kişide görülürler
• Mesleki olsun olmasın, birden fazla kanserojenle karşılaşanlarda daha sık görülürler (asbest-sigara etkileşimi gibi)
• Etkene maruziyetle tanı arasındaki süre 10-15 yıldan az değildir. Mezotelyoma da 40-50 yıla kadar uzayabilir. Bu nedenle tanı sıklıkla kişi emekli olduktan sonra konur.
• Mesleki kanserlerin spesifik bir histolojisi yoktur.

Kanserin meslekle olası ilişkisini değerlendirmek için şu 7 soru önemlidir;

1. Etken insanlar için kanserojen mi?
2. Maruziyet etkenin alınımına neden olibilir mi?
3. Maruziyetin yoğunluğu ve şiddeti nedir?
4. Etken bu lokalizasyonda ve bu hücre tipinde kansere neden oluyor mu?
5. Kanserin yerleşimi etkenin alınma yoluyla tutarlı mı?
6. Maruziyetin başlangıcı ile kanser oluşumu arasında geçen süre uyumlu mu?
7. Kişide kanser gelişimine katkıda bulunabilecek başka risk faktörleri de var mı?

Hangi meslek gruplarında , hangi kanserojen maddelerin  Hangi kansere sebep olduğunu  sınıflarsak;

• Lastik ve Boya işleri, (Benzidin, Naftilamin, Aminobifenil)  Mesane Kanseri
• Madencilik (Radon)   , Akciğer Kanseri
• İzolasyon işleri (Asbest) , Akciğer ve Plevra kanseri
• Nikel Rafinerisi ( Nikel),  Akciğer ve Burun kanseri
• Krom kaplama ( Krom)  , Akciğer kanseri
• Pestisid işleri (Arsenik)  , Akciğer ve Deri kanseri
• Sağlık İşleri (İyonize Radyasyon )   Akciğer, Kemik , Lösemi
• Boya , ayakkabı işleri (Benzen) Lösemi
• Tarım , Denizcilik ( Ultraviyole )  Deri
• Pil yapımı, Metal işi (Kadmiyum  ),  Prostat kanseri
• Tarım işleri (Aflatoksin ),  Karaciğer kanseri
• Plastik endüstrisi ( Vinil Klorür  ), Karaciğer anjiosarkomu

İLO 2010 listesinde aşağıdaki etkenler Mesleki Kanser nedenleri arasında sayılmaktadır;

• Asbest
• Benzidin ve tuzları
• Bis-klorometil ether
• Krom VI bileşikleri
• Kömür katranı , zift
• Beta naftilamin
• Vinil klorit
• Benzen
• Benzen veya eşdeğerlerinin zehirli nitro ve amino deriveleri
• İyonize radyasyon
• Zifir, katran, zift, madeni yağ, antrasen veya bu maddelerin bileşikleri, ürünleri veya artıkları
• Kok fırını emisyonları
• Odun tozu
• Arsenik ve bileşikleri
• Berilyum ve bileşikleri
• Kadmiyum ve bileşikleri
• Eriyonit
• Etilen oksit
• Hepatit B ve C virüsleri

AKCİĞER KANSERİ: Mesleksel nedenlerle oluşan akciğer kanserlerinin  asıl nedenleri asbest ve radon gazı maruziyetleridir. Asbeste maruziyet, madenciler, çimento, yapı malzemeleri, fren balatası yapımı, tekstil, izolasyon, tersane çalışanlarında söz konusu olabilirken, Radon maruziyeti başlıca uranyum madenleri işletmeciliğinde görülmektedir.

Mesleki Akciğer Kanserine sebep olabilecek Etken Maddeler: Arsenik ve bileşikleri, Asbest, Benzpiren, Berilyum,Kadmiyum ve bileşikleri, Krom ve bileşikleri, Kömür katranı  ve ziftleri, Dizel egzoz dumanları, İyonizan radyasyon, Mineral yağlar, nikel ve bileşikleri, Radon, Silika, Kurum, güçlü organik asit dumanları, talk içeren asbest benzeri lifler

İLO Dünyada her yıl 100.000 kişinin iş yerindeki asbest maruziyeti nedeniyle öldüğünü tahmin etmektedir.  Kanserojen ve fibrojen etkilerinden lifin tipi, dayanıklılığı, büyüklüğü, zaman içerisindeki birikim miktarı sorumludur. Kümülatif doz arttıkça asbestoz riski artar.  Bütün tipleri akciğer için fibrojeniktir. Krozidolit Plevra için daha kanserojendir.  Sigara içenlerde asbestoz riski daha da artar.

Akciğer Kanseri Tanı : Görüntüleme Yöntemleri (PA akciğer grafisi, Toraks BT), Histopatolojik tanıda Bronkoskopi, Transtorasik biyopsi,  Evrelemede  PET ve Mediastinoskopi yararlı olur.

MEZOTELYOMA:  Mezotel hücrelerinde kaynaklanan, nadir görülen malign kanserlerdir. Plevra, periton, perikard ve testislerin etrafındaki tunica vaginalisde gelişebilir.  En sık nedeni çevresel ve mesleksel asbest maruziyetidir. Diğer risk faktörleri arasında, sigara, simian virüs 40 enfeksiyonu, radyasyon ve aile öyküsü vardır.

Mezotelyoma- Asbest İlişkisi

• Birincil maruziyet asbest madenleri ve ocaklarında olur
• İkincil Maruziyet ; İnşaat ve otomotiv sanayi, gemi yapımı, tamiri, İzolasyon işleri, çimento üretimi, kiremit, kalıp, döküm, panel, fren balatalarında kullanımı, Asbestli malzemelerin tamir, bakım ve yıkımı gibi endüstriyel kullanımlar sırasında olur.
• Üçüncül maruziyet kontaminasyon yoluyla indirek maruziyetlerdir.
• Asıl maruziyet ikincil yolla olmaktadır.
• Asbestin kullanıldığı 3 binden fazla iş kolu olduğu bilinmektedir
• Ülkemizde çevresel marizeyet de önemlidir.

BEYİN TÜMÖRLERİ:

Vinil klörür, Formaldehit, çözücüler, saç boyaları, kurşun, iyonizan radyasyon, elektromanyetik alanlar, Non-iyonize radyasyon, petrol rafinerisinde ve lastik sanayi çalışanlarında, pestisitlere maruz kalan tarım işçilerinde, itfaiyecilerde risk bulunmaktadır.

KARACİĞER HEMANJİYOSARKOMU:

Plastik endüstrisi çalışanlarında; polivinil klorür (PVC) plastiğin ilkel maddesi olan vinil klorür monomeri (VCM) maruziyetine bağlı gelişen nadir bir tümördür.  Karaciğer tümörlü olgularda yakınmalar; İstemsiz kilo kaybı, iştah kaybı, karın ağrısı ve şişkinlik, bulantı, kusma, genel yorgunluk ve düşkünlük, karaciğerde büyüme ve sarılık. Tanıda, karaciğer fonksiyon testleri, ultrason, BT ve MR, Karaciğer biyopsisi gerekebilir.

HEMATOLOJİK MALİGNİTELER: En iyi belirlenmiş risk faktörleri İyonize radyasyon ve benzendir. Asbest maruziyeti, tarım işleri, lastik endüstrisi  ve triklor etilen maruziyeti de hematolojik malign hastalıklara yol açabilir. Kimyasallar ve pestisidler, hepatklor maruziyeti, organofosfat fonofos ile ilişkisi saptanmıştır.

NON-HODGKİN LENFOMA: Tarım ve hayvancılık işlerinde (pestisid, organoklorin, klorin ve herbisitlere maruziyet), uzun süreli deri ile temas eden (dioksin), fentaklorfenol, organoklorinli insektisidler ve lindan NHL riskini artırır.  Toluen, benzen, trikloroedilen, stiren, diklorometan ve ksilen teması ise lenfoma riskini artırır.

MESANE KANSERİ: Risk faktörleri olarak özellikle boya ve lastik sanayinde  çalışanlarda, aromatik amin maruziyeti ve sigara yanı sıra son yıllarda kadmiyum da saptanmıştır.

MEME KANSERİ:  Meme kanseri kadınlarda en sık görülen kanser türüdür. Poliklorinli bifeniller maruziyeti ile meme kanseri artmaktadır. Tarım iş kollarında kullanılan pestisitlere maruziyetlerin meme kanseri gelişme riskini artırdığı bildirilmiştir. Kimya sanayinde ve ilaç endüstrisinde çalışanlarda, kuaförlerde meme kanseri riski yükse olarak bildirilmektedir.

ÖZEFAGUS KANSERİ: Yemek borusu kanserinin gelişme riskinin arttığı durumlar, silika tozları ve metallere (kalaylama ve kurşun buharı) maruziyetin olduğu iş kolları, itfaiyesiler, tekstil sanayi çalışanları, tetrakloroetilen maruziyetinin olduğu kuru temizleme ve boyama sanayinde çalışanlarda

PROSTAT KANSERİ: Mesleksel maruziyetlerin rolü vardır. Pestisitler ve özellikle ailede prostat kanseri öyküsü olanlarda organofosfat pestisitler prostat kanseri gelişim riskini artırır.  Çiftçilik, Pestisid üretiminde çalışma,  poliklorinbifenil maruziyeti, elektrik kapasitör üretiminde çalışma, devamlı organik kirleticilere maruziyet,  metallere (metal sıvı veya dumanlarına) mineral yağları, kadmiyum, arsenik ve poliaromatik hidrokarbon maruziyeti prostat kanseri gelişim riskini arttırmaktadır.

DERİ KANSERİ: Deri kanserlerinin gelişiminde ultraviyole ışınlara maruziyet önemli bir risktir.

Derinin üç tip kanseri (malign melanom, squamoz ve basal hücreli kanser) içerisinde arsenik her üçünün de gelişimine neden olabilir.

Melanom gelişiminde (Pestisid, metal yanma ürünleri, bakır ve çinko , kömür , polisiklik aromatik hidrokarbonlar, katran, zift, kurum ve mineral yağ)

Squamoz hücreli deri kanserinin gelişiminde  (katran, zift, kurum ve polisiklik aromatik hidrokarbonlar)  ve İyonizan radyasyonun da deri kanserinde rolü vardır.

Mesleksel Faktörlerin Rolü Olduğu Bildirilen Diğer Kanserler:

• Endometrium kanseri
• Serviks kanseri
• Over kanseri
• Tiroid kanseri
• Kolorektal kanserler
• Pankreas kanseri
• Böbrek kanserleridir

KORUNMA:

Birincil Korunma, teknik koruma önlemlerini içerir. Kişinin etkenle temasını önlemeye yöneliktir. Amaç kanserojen maruziyetin tanımlanması, mümkünse giderilmesi, değilse de aza indirilmesidir. Bunun için;

1. Yerine Koyma (substitution). Örneğin benzen yerine stiren, hekzan; asbest yerine sentetik lifler kullanımı gibi
2. Kapalı sistem, otomatizasyon, uzaktan kontrol
3. Lokal ve genel aspirasyon ve havalandırma
4. Kişisel koruyucu malzeme kullanımı
5. Maruziyet süresinin kısaltılması
6. Dönüşümlü çalışma
7. Kanserojenle çalışan kişi sayısının azaltılması
8. Düzenli bakım onarım
9. Eğitim
10. Kişisel hijyen önlemleri
11. İş ortamı ölçümleri yapılmalıdır.

İkincil Korunma, iş yerinde yapılacak taramalar ile erken tanı konulması ve erken dönemde etkenden uzaklaştırmak amaçlıdır.

• Akciğer kanseri
• Dr. Abdullah İnan
• iş sağlığı
• mayıs 2019
• Mesleki kanserler
• Mezotelyoma
• Non-Hodgkin lenfoma