RİSK YÖNETİMİ
İşyeri Sağlık ve Güvenlik Risk Yönetimi 5 temel adımdan oluşur;
- Tehlikelerin tanınması
- Tehlikelerden kaynaklanan risklerin değerlendirilmesi
- Risklerin önlenmesi veya en düşük seviyeye düşürülmesi için gerekli kontrol tedbirlerine karar verilmesi
- Kontrol tedbirlerinin tamamlanması
- Alınan tedbirlerin etkinliğinin izlenmesi ve tekrar edilmesi.
Planlama Konusunda;
Şu Anda Neredeyiz? ——- Nerede Olmak İstiyoruz ——-Oraya Nasıl Ulaşırız?
Şeklinde yolumuzu belirlemeliyiz. Riskin ne şekilde kontrol altına alınacağı, kullanılması gerekli talimat veya prosedürler,planlanan eğitimler ile riskin tamamen ortadan kaldırılması mümkün olmasa da,tehlikenin ve riskin azaltılması, uygulanan kontrol sistemleri ile sağlanabilir.Formun Üstü
KONTROL SİSTEMLERİ
- Kaynağa yönelik alınacak önlemler (yeni teknoloji, tadilat, bakım vb)
- Ortama yönelik alınacak önlemler (çalışan sayısı, fiziksel-kimyasal ve biyolojik koşulların iyileştirilmesi, Levha ve işaretlemeler vb.)
- Kişiye yönelik alınacak önlemler (koruyucu Malzeme, Eğitim, Performans Ölçümü, Doküman, Çalışma süresi vb.)
Risk Değerlendirmesi Hesaplanırken; Tanımlanan tehlikelerin her birinin risk değeri, tehlikenin olma olasılığı ve etkisi (şiddeti) sınıflandırılır ve puanlanır. Risk değeri, OLASILIĞIN ve ETKİNİN bileşkesinden hesaplanır.
Puanlamanın mümkün olduğunca objektif olması için, danışman İSG uzmanları ile fabrika İSG sorumlularının birlikte yapacağı puanlamanın yanı sıra işçilerin de anket formları ile görüşlerinin alınması önerilmektedir. Farklı kişiler tarafından yapılan puanlama sonuçlarının ortalaması alınarak nihai puanlar tam sayı olarak belirlenir. Nihai puanların çarpımı alınarak, öncelik derecesinin objektif biçimde değerlendirilmesi için bir baz oluşturulur. Elde edilen verilen İSG sorumlusu tarafından gözden geçirilerek nihai öncelik derecesi belirlenir.
KİM İÇİN RİSK? : Biz bu sorunun cevabının yasalarda olmamasına rağmen cevabın ÇALIŞAN İNSANIN RİSKİ olduğunu biliyoruz. Ancak bu risk; İŞ KAZASI mı, MESLEK HASTALIĞI riski mi olduğunu da belirlemeliyiz. Uygulamada meslek hastalığının pek ön plana çıkarılmadığını konuyu pratikte uygularken göreceğiz. Bu yanlışı düzeltmek de hepimizin görevleri arasındadır.
Risk algılama yeteneği zamanla azalır (İŞLETME KÖRLÜĞÜ), bu yeteneği SÜREKLİ EĞİTİMLER le canlı tutmak gerekir. Eğitimle canlı tutulmayan algılama yeteneği, istenmeyen durumlarla yeniden canlanabilir.
RİSK İLETİŞİMİNDE YEDİ TEMEL KURAL:
- Çalışanı, Müşteri taraf olarak kabul edin ve dahil olmasını sağlayın (özellikle ilgili tarafları)
- Dikkatli bir şekilde plan yapın ve çalışmalarınızı değerlendirin
- Kamuoyunun özel kaygılarına kulak verin
- Dürüst,samimi ve açık olun
- İnanılır ve güvenilir kaynaklarla çalışın
- Medyanın ihtiyaçlarına karşılık verin
- Açık ve anlaşılabilir şekilde konuşun.
RİSK = OLASILIK X ZARAR VERME DERECESİ
| OLASILIK | ORTAYA ÇIKMA OLASILIĞI | FREKANS İÇİN DEĞERLENDİRME BASAMAKLARI |
| Çok Küçük | Yılda bir | İş saati kaybı yok, ilk yardım |
| Küçük | Üç ayda bir | İş günü kaybı yok, ilk yardım |
| Orta | Ayda bir | Hafif yaralanma, Tedavi gerektirir |
| Yüksek | Haftada bir | Ölüm, ciddi yaralanma, Meslek Hastalığı |
| Çok Yüksek | Her gün | Birden çok ölümlü, Sürekli iş göremezlik |
RİSK MATRİSİ : Olasılıklar 1 (çok küçük), 2 (küçük), 3 (orta) , 4 (yüksek) 5 (çok yüksek)
Sonuçlar : 1 (çok hafif) 2 (hafif) 3 (orta) 4 ( ciddi) 5 (çok ciddi)
olmak üzere numaralandırılır ve Matrisin satırı ve Sutunu olarak sıralanır. Rakamlar çarpıldığında en küçük
1 X 1 = 1 ile 5 X 5 = 25 olmak üzere 1 den 25 e kadar rakamlar ilgili karelere yazılır. Hesaplamalarda R = O (olasılık) X S (sonuç) Risk Düzeyi veya Risk skoru ortaya çıkar.
Ortaya çıkan Sonuçlara göre; 1,2,3,4,5,6 ya kadar olan sonuçlar KABUL EDİLEBİLİR RİSK (acil tedbir gerektirmeyenler)
8,9,10, 12 sonucu DİKKATE DEĞER RİSK (Bu risklere mümkün olduğu kadar çabuk müdahale edin)
15,16,20,25 sonuçları ise KABUL EDİLEMEZ RİSK (Bu risklerle ilgili hemen çalışma yapın)
TEHLİKE BELİRLEME
Tehlike sınıfları;
- Mekanik
- Elektrik
- Radyasyon
- Kimyasal ya da biyolojik maddeler
- Yangın ve Patlama
- Ergonomik (hareket, pozisyon, eğilme, ışık vb)
GÖZDEN GEÇİRME: Yönetimce ve dokümanlarla önceden belirlenen sürede risk tayini prosesi gözden geçirilmeli. Bu süre; Tehlikenin yapısı, Riskin büyüklüğü, Normal işlerde değişiklik, Hammadde ve kimyasallarda değişime bağlıdır.
Tehlike ve Risk tanımlarının aynı şeyler olmadığını artık biliyoruz. (ben çok zor öğrendim de)
Tekrar tanımlarsak; TEHLİKE; Çalışma çevresinin fiziki kusurları ve insanların hatalı davranışları gibi nedenlerle çalışana, işyerine ve çevreye zarar veya hasar verme POTANSİYELİdir.
RİSK ise; Tehlikelerden kaynaklanabilecek bir olayın, meydana gelme olasılığı ile bu olayın sonuçlarının ortaya çıkardığı zarar, hasar veya yaralanmanın şiddetinin bileşkesidir.
Risk = Olabilirlik X Şiddet
Bunu örneklerle açıklamaya çalışırsak; Tehlike Kapalı Çalışma ortamı olursa, Yetersiz havalandırılmış alanda çalışanların karbonmonoksitten zehirlenme olasılığı Risk olur.
Gürültü tehlikesine karşı oluşabilecek Risk, Ses düzeyi sürekli olarak 85 dB (A) nın üzerinde olan bir makinanın yanında çalışacak olanlarda oluşabilecek sürekli işitme kaybıdır. Koruyucusu olmayan bir preste çalışan işçinin parmaklarını kaybetme olasılığı (RİSK) işyerindeki Pres Makinesinden (TEHLİKE) kaynaklanmaktadır.
Bir Risk ortaya çıktığında, Yani tehlike ile Çalışan bir arada olduğunda, Risk seviyesi, Olabilirliği, şiddeti ve etkilenen insan sayısı hesaplanır ve Riskle uğraşma bakımından
- Tehlikeyi ortadan kaldır
- Tehlikeden uzaklaş
- İşyerinde önlem al
- Kişisel koruyucular kullan
Risk değerlendirmesinin kalitesi, Bütün tehlikelerin tanımlanmasına, Uygun metodun kullanılmasına, Risklerin doğru değerlendirilmesine ve İlgili alanlarda önceliklerin belirlenmesine bağlıdır.
Risk değerlendirmesi sürecinde; Neredeyse kayıp verecek olaylar (Ramak kalma), Meydana gelen tehlikeler, Kayıpla sonuçlanmayan olaylar ve Alışılmadık olaylar dikkate alınmalıdır.
Ramak Kalma bir başka deyişle UCUZ ATLATMA ; Bir şeyin olacağı kesin olarak bilinir ama henüz olmamıştır. Önleyici tedbirler burada çok önemlidir.
Çalışmalara herkesin katılımını sağlamak çok zordur ancak unutmamak lazım ki Riskleri en aza indirmek istiyorsak iletişimde çok iyi olmalıyız.
İnsan hatasını anlamada; Suçlamayalım, Sorumluluk alalım, sadece kendimiz için değil Başkaları için de önemli olduğunu unutmayalım.
Yönetmeliklere baktığımızda Risk Değerlendirmesi çalışmalarının yapılmasında katkı sağlayacak kişilerin Başta işveren olmak üzere iş sağlığı ve güvenliği mühendisi veya teknik elemanı, İşyeri hekimi, İSG kurulu üyeleri, mühendis ve teknik elemanlar ile çalışanlar olduğunu görmekteyiz.
Risk Değerlendirmesinde Problemin analizi için 5N + 1 K kullanılabilir.
NE? : Problem nedir? Arızalı ekipmanın veya prosesin görevi nedir?, Eğer bu ekipman veya proses olmasaydı ne olurdu? Daha başka ne yapılabilirdi?
NİÇİN? : Bu problem niçin oldu? Niçin bu yolla yapıldı?
NEREDE? : Problem nerede?, Aynı problem başka yerde de var mı?
NE ZAMAN? : Problem daha önce başınıza geldi mi?
NASIL: Niçin bu yolla yapıldı?, Bunu yapmak için en iyi yol bu muydu? Başka bir yolla yapılabilir mi?,
KİM? : Operatör kimdir? Operatör tanımlanan işi doğru yapıyor mu?
BEYİN FIRTINASI: Bir problemin nasıl çözüleceği konusunda hep birlikte fikirler ortaya atmak üzere bir grup insanın toplanmasına Beyin Fırtınası Tekniği adı verilir. Amaç çeşitli görüşlerin ortaya atılması ve çok değişik sayıda değişik çözümleri kısa zamanda ortaya çıkarmaktır. Sorgulamaya, yargılamaya ve değerlemeye yer verilmemelidir. Bireysel değil ekipsel bir çalışma gerektirir. Beyin fırtınasında;
- Konu belirlenmeli ve toplantı süresi 1 saati geçmemeli
- En fazla 10 kişi ile uygulanmalı, herkes doğru yanlış her seferinde fikir beyan etmeli
- Değişik birimlerden katılımcılar olmalı
- Aynı anda yalnız bir kişi konuşmalı
- Problem katılımcılar tarafından net olarak tanımlanmalı
- Toplantıya katılan herkesin bilgisine baş vurulmalı
- Tüm fikirler tartışılmadan listelenmeli
- Kontrol edilemeyen etkenler üzerinde durulmamalı
- Liste gözden geçirilmeli ve iki defa yazılmış olanlar silinmeli
- Not edilen konular daha sonra Sebep ve Etki diyagramı (BALIK KILÇIĞI) çalışmasında kullanılmalı
- İyileştirilme konuları alt alta yazılmalı ve grup kendi arasında mutabık olmalı.
- Hiçbir fikrin kötü olmadığı unutulmamalı
- Süre bitene kadar hiç kimse negatif veya pozitif değerlendirme yapmamalıdır
- Katılımcılar birbirlerinin fikirlerinin üzerine inşa etmeleri için yüreklendirilmelidir.
- Değerlendirme kriteri belirtilmeli (örneğin 1- 10 arası) ve bu değerlendirmeye göre öncelikler belirlenmeli çünkü bütün problemleri aynı anda çözemezsiniz zira kaynaklarımız ve zamanımız kısıtlıdır.
Risk Analizinin Yararları;
- Firma veya tesisin güvenliği, başka bir deyişle kaza ve hasar potansiyelini belirler
- Kaza ve hasar potansiyelini en uygun koşullarla iyileştirme olanağı sağlar
- Kaza, can ve mal kaybı olanağını en aza indirip, firmanın verimliliğini, dolayısıyla piyasadaki rekabet gücünü arttırır.
- Tesislerde yapılacak değişiklik işlemlerinde en ekonomik ve güvenli yolun seçilmesini sağlar.
- Firmanın genişletilmesi, yeni tesislerin kurulması vb. durumlarda yetkililerden daha çabuk izin alınmasını sağlar
- Kredi kurumlarından çabuk ve iyi koşullarda kredi alınmasını sağlar
- Uluslararası kuruluşlardan, uygun koşullarla kredi alınmasını sağlar
- Sigorta primlerinin optimum düzeyde olmasını ve aşırı sigortadan kaçınılmasını sağlar
- Çalışanların ve ortaklarının güvenini sağlar.